Thuốc lá từ lâu đã được chứng minh là nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm như ung thư, tim mạch, hô hấp... Trong bối cảnh số ca mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá không ngừng gia tăng, việc xây dựng môi trường không khói thuốc trở thành yêu cầu cấp thiết. Những năm gần đây, tỉnh Quảng Bình đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL), với những hành động thiết thực từ cơ sở, công cuộc đẩy lùi thuốc lá đang lan tỏa mạnh mẽ tại cộng đồng, đặc biệt là tại các trường học và các cơ sở y tế – những nơi gắn liền với giáo dục và chăm sóc sức khỏe.

Không khó để bắt gặp hình ảnh những biển cấm hút thuốc được đặt nơi dễ thấy nhất tại hành lang các bệnh viện, trường học trên địa bàn tỉnh. Điều đáng ghi nhận là các tấm biển này không còn là “trang trí hình thức”, mà đã thực sự đi vào đời sống, thành nếp nghĩ, nếp làm của giáo viên, học sinh cũng như cán bộ y tế, bệnh nhân và người nhà bệnh nhân.

Đoàn kiểm tra, giám sát liên ngành thực hiện giám sát việc thực thi Luật PCTHTL tại các trường học và Trạm Y tế

Tại các cơ sở y tế, nhằm tạo môi trường không khí trong lành, an toàn, bảo vệ người dân khỏi những tác hại của khói thuốc lá khi đến khám và điều trị bệnh, 100% bệnh viện đã treo các pano, bảng hiệu cấm hút thuốc lá từ ngoài cổng bệnh viện cho đến hành lang các khoa phòng, ở những nơi dễ nhìn thấy nhất. Các bệnh viện cũng đã nghiêm cấm hình thức mua bán hoặc quảng cáo, tiếp thị thuốc lá tại căn tin, các quầy hàng tạp hoá trong bệnh viện.

Trung tâm Y tế huyện Quảng Trạch là một đơn vị y tế đa chức năng, vừa thực hiện công tác phòng chống dịch bệnh, vừa thực hiện điều trị, khám chữa bệnh cho người dân trên địa bàn. Việc đưa Khu nhà điều vào hoạt động trị đã thu hút đông bệnh nhân đến khám, chữa bệnh. Vì vậy, việc xây dựng môi trường trong lành không khói thuốc lá được Lãnh đạo Trung tâm đặc biệt quan tâm, nhằm bảo vệ sức khỏe cho bệnh nhân, người nhà bệnh nhân và đội ngũ y, bác sĩ…

Bác Sĩ Trần Thị Khánh Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Quảng Trạch: Hằng năm, ngay từ đầu năm, Trung tâm đã kiện toàn lại Ban Chỉ đạo PCTHTL, xây dựng kế hoạch hành động cụ thể và lồng ghép nội dung này vào tiêu chí thi đua của các khoa, phòng. Các Trạm Y tế xã cũng được chỉ đạo đưa nội dung PCTHTL vào sinh hoạt chuyên môn, truyền thông giáo dục sức khỏe tại cộng đồng. Chúng tôi đặc biệt chú trọng vai trò của đội ngũ nhân viên y tế trong công tác tuyên truyền, nhắc nhở bệnh nhân và người nhà không hút thuốc trong khuôn viên cơ sở y tế. Việc này không chỉ góp phần xây dựng môi trường khám chữa bệnh trong lành mà còn nâng cao ý thức cộng đồng về tác hại của thuốc lá. Qua công tác kiểm tra, giám sát, chúng tôi ghi nhận hầu hết các Trạm Y tế đã thực hiện nghiêm túc quy định không hút thuốc tại nơi làm việc. Trung tâm sẽ tiếp tục tăng cường truyền thông, giám sát và nhân rộng các mô hình điểm để lan tỏa phong trào 'Nói không với thuốc lá' trên toàn địa bàn."

Treo các biển cấm hút thuốc tại các khu vực công cộng, hành lang, phòng khám; tổ chức các buổi truyền thông, tuyên truyền nâng cao ý thức người dân và cán bộ y tế về tác hại của thuốc lá; đồng thời, lồng ghép nội dung phòng, chống tác hại thuốc lá vào các hoạt động chuyên môn, khám chữa bệnh định kỳ là những việc làm thường xuyên của Lãnh đạo Trung tâm trung thời gian qua. Từ đó, đã tạo được môi trường bệnh viện trong lành, an toàn, tạo sự an tâm cho bệnh nhân, người nhà bệnh nhân, đội ngũ ỹ bác sỹ.

Bệnh nhân Hoàng Thị Lý, xã Quảng Xuân, huyện Quảng Trạch: Hàng tháng bà đều đến đây thăm khám và lấy thuốc vì bà bị tiểu đường, đến đây thì bà thấy môi trường sạch sẽ, đặc biệt không nghe mùi khói thuốc lá, thỉnh thoảng có mấy ông có hút thì các bác sĩ liền nhắc nhở nhẹ nhàng và khuyên răn bỏ thuốc lá, nói chung là bà thấy môi trường trong lành và an toàn, bà rất yên tâm

Tinh thần xây dựng môi trường y tế không khói thuốc cũng được thực hiện tại nhiều bệnh viện trên địa bàn tỉnh. Bệnh viện Đa khoa huyện Bố Trạch, công tác PCTHTL là một trong những nội dung quan trọng trong chương trình nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh. Bên cạnh việc lắp đặt hệ thống biển cấm hút thuốc tại các hành lang và khu vực chờ, đội ngũ y bác sĩ còn tích cực lồng ghép tuyên truyền, tư vấn cho bệnh nhân và người nhà về tác hại của thuốc lá. Những trường hợp vi phạm cũng được nhắc nhở kịp thời. Việc làm này không chỉ giúp bệnh nhân hồi phục tốt hơn mà còn thể hiện sự quan tâm, trách nhiệm của những người thầy thuốc đối với cộng đồng.

BS Phạm Quang Thường, Khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa huyện Bố Trạch cho biết: Mỗi ngày, khoa tiếp nhận từ 3 đến 5 bệnh nhân mắc các bệnh liên quan đến việc sử dụng thuốc lá. Các bệnh thường gặp bao gồm: viêm phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), hen phế quản, viêm phế quản, với các triệu chứng như ho kéo dài, khó thở, thậm chí có thể dẫn đến suy hô hấp.Trong quá trình điều trị, chúng tôi luôn chú trọng tư vấn và giáo dục sức khỏe cho người bệnh, đặc biệt là về tác hại của thuốc lá, với mong muốn họ có thể từ bỏ thói quen này để cải thiện sức khỏe.

Từ thực tế triển khai, mô hình bệnh viện không khói thuốc tại Bệnh viện Đa khoa huyện Bố Trạch đã và đang phát huy hiệu quả rõ rệt, góp phần xây dựng môi trường khám, chữa bệnh trong lành, an toàn cho bệnh nhân và nhân viên y tế. Ý thức giữ gìn môi trường không khói thuốc tại đây ngày càng được nâng cao, thể hiện qua sự phối hợp chặt chẽ giữa đội ngũ y bác sĩ và bệnh nhân. Hầu hết người bệnh khi đến khám đều được các y bác sĩ tư vấn, động viên bỏ thuốc lá, từ đó dần thay đổi nhận thức và hành vi, góp phần xây dựng hình ảnh một cơ sở y tế thân thiện, văn minh và an toàn cho cộng đồng.

Bệnh nhân Lương Văn Mai, xã Cự Nẫm, huyện Bố Trạch: Tôi bị viêm phổi tắc nghẽn mãn tính do hút quá nhiều thuốc lá, mỗi năm vào viện điều trị 3-5 lần, nhiều lần bác sĩ khuyên tôi bỏ thuốc nhưng tôi không bỏ được, bây giờ tình trạng bệnh ngày càng nặng, tôi sẽ cố gắng bỏ thuốc và muốn khuyên những ai đang hút thuốc hãy bỏ thuốc lá khi có thể.

Đoàn thanh niên Sở Y tế diễu hành tuyên truyền về PCTHTL trên các tuyến phố của TP. Đồng Hới

Không chỉ Ngành Y tế, Ngành Giáo dục tỉnh nhà cũng đang chung tay đẩy mạnh công tác PCTHTL.

Nhiều trường học đã chủ động phối hợp với Ngành Y tế, đoàn thanh niên và các tổ chức xã hội để triển khai các chiến dịch truyền thông sâu rộng, các buổi truyền thông trực tiếp hay tổ chức nhiều tiết học chuyên đề, ngoại khóa nhằm nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá đối với lứa tuổi học đường. Trường THPT Lương Thế Vinh, thị xã Ba Đồn là một trong những ngôi trường thực hiện thành công việc xây dựng mô hình “Trường học không khói thuốc”. Ông Trần Thanh Tịnh, Phó Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: “Chúng tôi xác định công tác PCTHTL là một nhiệm vụ quan trọng, cần được duy trì thường xuyên và nghiêm túc. Nhà trường đã tăng cường công tác giám sát, đảm bảo không có học sinh, giáo viên hay bất kỳ ai hút thuốc trong khuôn viên trường. Không hút thuốc lá cũng là một trong những tiêu chí để đánh giá thi đua cuối năm.”

Cùng với đó, trường tổ chức nhiều buổi sinh hoạt ngoại khóa với chủ đề tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá nhằm nâng cao nhận thức cho học sinh. Các hoạt động này thu hút sự tham gia tích cực của học sinh, tạo ra hiệu ứng lan tỏa trong toàn trường.

Theo ông Tịnh, trong thời gian tới, nhà trường sẽ tiếp tục quán triệt sâu sắc các văn bản chỉ đạo của cấp trên liên quan đến việc không sử dụng thuốc lá trong trường học; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, đặc biệt là đối với đội ngũ giáo viên và học sinh. “Chúng tôi mong muốn mỗi cán bộ, giáo viên và học sinh không chỉ chấp hành nghiêm mà còn trở thành những tuyên truyền viên tích cực trong công tác PCTHTL, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, văn minh,” ông Tịnh nhấn mạnh.

Qua các hoạt động đó, các em không chỉ tiếp thu kiến thức, mà còn trở thành những “tuyên truyền viên” ngay chính trong gia đình và cộng động nơi các em sinh sống.

Học sinh Đoàn Tấn Sang, lớp 11A1, học sinh Trường THPT Lương Thế Vinh: “Từ khi bước vào cấp 3, em có cơ hội tham gia nhiều buổi sinh hoạt ngoại khóa và các hoạt động tuyên truyền của nhà trường về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe và việc học tập. Nhờ đó, em nhận thức rất rõ ràng rằng việc hút thuốc không chỉ gây hại cho sức khỏe mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến việc học và tương lai sau này. Vì vậy, em luôn nói không với thuốc lá. Đồng thời, em cũng thường xuyên nhắc nhở người thân trong gia đình hạn chế và tránh xa thuốc lá để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và mọi người xung quanh.”

Năm 2025, Tổ chức Y tế thế giới chọn chủ đề “vạch trần sự hấp dẫn giả tạo” với mục tiêu nhằm phơi bày chiến thuật của các tập đoàn thuốc lá trên thế giới trong việc quảng cáo sai sự thật, gây hiểu lầm thuốc lá điện tử không có hại và có thể thay thế thuốc lá điếu thông thường, đặc biệt là trong giới trẻ. Qua đó, WHO mong muốn vạch trần các cách thức mà các tập đoàn thuốc lá trên thế giới sử dụng để quảng bá, tiếp thị các sản phẩm gây nghiện cũng như chỉ rõ các chiêu thức quảng cáo sai sự thật. Đồng thời, kêu gọi các nước cùng chung tay thực hiện Chiến dịch truyền thông hưởng ứng Ngày thế giới Không khói thuốc lá 31/5/2025 vì một thế hệ tương lai khỏe mạnh hơn.

Đoàn kiểm tra, giám sát liên ngành thực hiện giám sát việc thực thi Luật PCTHTL tại Trạm Y tế

Bác sĩ Nguyễn Anh Đông, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Bình: Để tiếp tục thực hiện tốt công tác PCTHTL Trung tâm sẽ đẩy mạnh công tác truyền thông giáo dục sức khỏe về THTL tại các địa phương, các cơ quan, đơn vị, đặc biệt tại các điểm trường và các vùng miền núi vùng sâu vùng xa. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: từ đầu năm đến nay CDC đã phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức thực hiện giám sát hơn 45 đơn vị về việc thực thi Luật PCTHTL tại các cơ sở công cộng, trường học, các cơ sở y tế, nhà hàng, khách sạn…qua đó, đã tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị trong việc đẩy mạnh công tác PCTHTL; Triển khai các hội nghị, hội thảo, tập huấn, hỗ trợ về mọi mặt trong công tác PCTHTL cho các nhóm nồng cốt tại cộng đồng cho Đoàn thanh niên, hội phụ nữ, giáo viên ở các điểm trường.

Sự hấp dẫn mà ngành công nghiệp thuốc lá tạo ra chỉ là chiếc mặt nạ che đậy một sự thật đau lòng về những cái chết sớm vì những căn bệnh do thuốc lá gây ra. Đã đến lúc chúng ta phải tỉnh táo, nhìn thẳng vào sự thật và cùng nhau hành động để loại bỏ những ảo tưởng nguy hiểm này.

Khi mỗi cá nhân chủ động nói không với thuốc lá, khi mỗi cơ sở giáo dục, y tế kiên trì giữ vững môi trường không khói thuốc, và khi tất cả các ban ngành, cộng đồng đều ý thức về tác hại vô cùng lớn của thuốc lá thì đó chính là lúc chúng ta tạo nên thay đổi và xây dựng thành công môi trường sống hoàn toàn không có khói thuốc, giảm gánh nặng bệnh tật và hướng tới một tương lai khỏe mạnh hơn cho toàn dân.

“Một hành động nhỏ - Một bước tiến lớn để tất cả chúng ta được sống trong môi trường trong lành, không khói thuốc lá”.